Гісторыя

Кафедра агульнай гігіены была створана ў снежні 1960 г.

Першым загадчыкам кафедры з 1 чэрвеня 1961 года быў назначаны кандыдат медыцынскіх навук Віктар Міхайлавіч Ніжагародаў, які ўзначальваў яе да 1994 года.

Прафесар В.М. Ніжагародаў нарадзіўся 19 красавіка 1926 г. у сяле Отскочное Хварасцянскага раёна Варонежскай вобласці Расійскай Федэрацыі

Са школьнай лавы В.М. Ніжагародаў марыў прысвяціць сваё жыццё медыцыне, і пасля заканчэння сямігадовай школы паступіў ва Уманскую фельчарска-акушэрскую школу, вучоба ў якой прыпала на гады Вялікай Айчыннай вайны.

У 1943 годзе пасля заканчэння фельчарска-акушэрскай школы ў 17-гадовым узросце В.М. Ніжагародаў быў накіраваны на фронт. У 1943—1945 гг. ён на пасадзе камандзіра медыцынскага санітарнага ўзвода прымаў актыўны ўдзел у баявых дзеяннях, а пасля заканчэння вайны і да 1947 года займаў пасаду начальніка аптэкі палка.

Пасля дэмабілізацыі ў 1947 годзе В.М. Ніжагародаў вярнуўся на радзіму і ва ўмовах вострага дэфіцыту кваліфікаваных медыцынскіх кадраў быў прызначаны загадчыкам Панінскім раённым аддзелам аховы здароўя Варонежскай вобласці і на яго плечы лёг увесь цяжар ліквідацыі медыка-сацыяльных наступстваў вайны.

На працягу года пад кіраўніцтвам В.М. Ніжагародава ў раёне была адноўлена лячэбна-прафілактычная сетка, арганізавана супрацьэпідэмічная работа, ліквідаваны ачагі інфекцыйных захворванняў, было пачата аб'яднанне амбулаторый і паліклінік з раённай бальніцай, што прывяло да яе ўмацавання як цэнтра спецыялізаванай медыцынскай дапамогі сельскаму насельніцтву.

Ужо першыя поспехі ў рабоце В.М. Ніжагародава ў цяжкіх пасляваенных умовах, паказалі, што прафілактычная медыцына была яго сапраўдным пакліканнем. Але працуючы на гэтай адказнай пасадзе, малады арганізатар аховы здароўя востра адчуў недахоп прафесійных ведаў і з мэтай павышэння кваліфікацыі ў 1948 годзе паступіў у Львоўскі дзяржаўны медыцынскі інстытут, вучоба ў якім у цяжкія пасляваенныя гады стала для В.М. Ніжагародава сапраўднай школай жыцця.

На студэнцкай лаве В.М. Ніжагародавым былі праведзены першыя гігіенічныя даследаванні, і пачалося яго станаўленне як вучонага-гігіеніста. Прычым навукова-даследчая работа, якая захапіла яго сур'ёзна, актыўны ўдзел з дакладамі на студэнцкіх навуковых канферэнцыях, толькі садзейнічалі паспяховай вучобе. Не выпадкова ў 1954 годзе пасля заканчэння медыцынскага інстытута В.М. Ніжагародаў быў адразу залічаны ў аспірантуру па спецыяльнасці "Агульная гігіена", якую скончыў у 1957 годзе. Менавіта ў гэты перыяд ім быў выкананы асноўны аб'ём даследаванняў, адлюстраваны ў шэрагу навуковых публікацый.

Вынікі гэтых эксперыментальных даследаванняў, заснаваных на вывучэнні вітаміннага абмену пры вострых і хранічных оксиуглеродных інтаксікацыях, былі пакладзены ў аснову дысертацыі на суісканне вучонай ступені кандыдата медыцынскіх навук (Уплыў аскарбінавай кіслаты на працягу карбаксітаксікозу), паспяхова абароненай у 1958 г. Ніжагародавым пад кіраўніцтвам загадчыка кафедры агульнай гігіены Львоўскага медыцынскага інстытута, прафесара В.З. Мартынюка, ужо на пасадзе асістэнта гэтай кафедры (малюнак 3).

Атрыманыя В.М. Ніжагародавым вынікі атрымалі дастаткова шырокую вядомасць у навуковых колах СССР і сталі асновай для распрацоўкі гігіенічных рэкамендацый для ўвядзення ў рацыёны харчавання работнікаў, якія падвяргаліся хранічнаму ўздзеянню малых канцэнтрацый вокісу вугляроду, дадатковых доз аскарбінавай кіслаты, што пасля паказала сваю высокую.

У 1960 годзе В.М. Ніжагародавым было прынята рашэнне аб пераездзе ў г. Гродна, у якім ішло актыўнае станаўленне нядаўна адкрытага медыцынскага інстытута, які востра меў патрэбу ў кваліфікаваных навуковых кадрах.

У гэтым жа годзе В.М. Ніжагародаў быў абраны па конкурсе на пасаду выкладчыка кафедры агульнай гігіены Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута і прызначаны выконваючым абавязкі дацэнта.

З першых дзён працы ў Гродзенскім медыцынскім інстытуце В.М. Ніжагародаў імкнуўся арганізаваць выкладанне гігіены наглядна (было пачата стварэнне гігіенічнага музея), з ужываннем сучасных методык і выкарыстаннем міждысцыплінарных падыходаў да навучання. Пры гэтым практыкавалася правядзенне навучальных заняткаў са студэнтамі як на базе здраўпунктаў прамысловых прадпрыемстваў, так і непасрэдна ў арганізацыях аховы здароўя г. Гродна.

Актыўнасць і працавітасць маладога супрацоўніка былі заўважаны і ацэнены яго калегамі, сярод якіх ён хутка стаў карыстацца заслужаным аўтарытэтам, павагай і прызнаннем.

Ужо на працягу 6 месяцаў намаганнямі В.М. Ніжагародава кафедра агульнай гігіены, якая першапачаткова размяшчалася ў будынку былой школы, была ўкамплектавана (у яе першы склад увайшлі выкладчыкі А.П. Варонін і А.Г. Міронаў, старшы лабарант Л.В. Шапілава, прэпаратары Т.М. Перагарулька і Н.Н. С. Бялевічутэ), яе памяшканні былі абсталяваны неабходным лабараторным абсталяваннем, што ў вельмі сціслыя тэрміны дазволіла арганізаваць правядзенне навуковых даследаванняў і вучэбна-педагагічны працэс: першыя заняткі са студэнтамі прайшлі ўжо 13 лютага 1961 года.

У 1961 г. пры кафедры стаў актыўна функцыянаваць і студэнцкі навуковы гурток.

Актыўная і плённая работа В.М. Ніжагародава стала знаходзіла падтрымку і ўхвалу ў рэктараце, а таксама маральнае заахвочванне з боку кіраўніцтва партыйнай арганізацыі (КПСС) інстытута, у якой складаўся дацэнт У.М. Ніжагародаў.

Улічваючы дасягнутыя дацэнтам В.М. Ніжагародавым поспехі ў вучэбнай, навуковай і выхаваўчай рабоце, а таксама яго творчы энтузіязм, загадам рэктара Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута ад 01 чэрвеня 1961 г. ён быў прызначаны выконваючым абавязкі, а з 1963 г. – загадчыкам кафедры агульнай гігіены.

Займаючы пасаду загадчыка кафедры агульнай гігіены, В.М. Ніжагародаў у кароткія тэрміны набыў павагу не толькі

Пад кіраўніцтвам В.М. Ніжагародава супрацоўнікі кафедры агульнай гігіены актыўна ўключыліся ў выкананне навуковых даследаванняў: у 1961-1964 гг. кафедра прымала ўдзел у выкананні агульнаінстытуцкай тэмы “Паталогія сардэчна-сасудзістай сістэмы”.

У 1964 годзе быў ажыццёўлены пераезд кафедры ў новы біялагічны корпус. Гэта дало магчымасць значна палепшыць умовы для педагагічнай і навуковай дзейнасці. Прычым, намаганнямі В.М. Ніжагародава на кафедры была створана і аснашчана сучасным абсталяваннем лабараторыя для правядзення гігіенічных і біяхімічных даследаванняў.

Валодаючы аналітычным мысленнем і высокай працаздольнасцю, умеючы рацыянальна планаваць працу, у гэты перыяд В.М. Ніжагародаў актыўна самастойна ўключыўся ў выкананне навукова-даследчай работы ў рамках агульнасаюзнай праблемы "Вітаміны і клініка-фізіялагічнае абгрунтаванне іх прымянення ў лячэбных і прафілактычных мэтах" (1965) і на працягу наступных 10-ці гадоў мэтанакіравана і комплексна даследаваў умовы працы на пабудаваным у 1969 г. -е гг. у г. Гродна азотнатукавым заводзе - адным з флагманаў хімічнай прамысловасці СССР, а таксама на іншых прамысловых прадпрыемствах абласнога цэнтра.

Па выніках праведзеных навуковых даследаванняў В.М. Ніжагародавым была даказана магчымасць развіцця ў працаўнікоў хранічных атручванняў прамысловымі газамі пры перавышэнні іх лімітава дапушчальных канцэнтрацый у працоўных памяшканнях з наступным развіццём у пацыентаў гіпавітамінозаў, а прапанаваныя прафілактычныя меры знайшлі адлюстраванне ў метадычным лісце «Па пытанні правядзення прафілактычнай вітамінізацыі працоўных азотнотуковых вытворчасцей годзе кіраўнікам профільных вытворчасцей

Атрыманыя В.М. Ніжагародавым вынікі праведзеных даследаванняў былі адлюстраваны ім у больш чым 70 публікацыях у вядучых навуковых выданнях краіны.

Выніковым вынікам шматгадовай працы В.М. Ніжагародава стала дысертацыя на суісканне вучонай ступені доктара медыцынскіх навук («Гігіена працы ў вытворчасці азотных угнаенняў»), выкананая пры навуковым яе кансультаванні карыфеяў гігіенічнай навукі ў СССР: заслужанага дзеяча навукі УССР, доктара медыцынскіх навук, прафесара В.З. Мартынюка, доктара медыцынскіх навук, прафесара К.С. Пятроўскага і доктара медыцынскіх навук, прафесара Г.І. Рамянцава.

У дысертацыі было паказана, што ў цэхах па вытворчасці аміяку, азотнай кіслаты, аміячнай салетры і карбаміду на работнікаў уздзейнічае комплекс шкодных вытворчых фактараў, вядучым з якіх з'яўляецца хімічны. Пры гэтым канцэнтрацыі вокісу вугляроду, аміяку і двухвокісу азоту ў паветры вядучых цэхаў нярэдка перавышаюць гранічна дапушчальныя канцэнтрацыі (далей - ПКД) у 1,5-2 разы для кожнага газу ў асобнасці і ў 2-4 разы - ГДК для адначасовага ўтрымання іх у паветры вытворчых памяшканняў, што абумоўлівае іх працяглае ўздзеянне на арганізм працаўнікоў і суправаджаецца не толькі функцыянальнымі зрухамі, зменамі марфалагічнага складу крыві, парушэннямі бялковага, вітамінавага абмену і імуналагічнай рэактыўнасці, але і высокімі паказчыкамі захворвання з часавай стратай працаздольнасці некаторых асноўных класаў хвароб. У сваю чаргу, працяглая дадатковая вітамінізацыя работнікаў гэтых цэхаў дазволіла дабіцца паляпшэння шэрагу паказчыкаў іх стану здароўя.

Паспяховая абарона доктарскай дысертацыі адбылася ў Першым Маскоўскім медыцынскім інстытуце імя І.М. Сечанава ў 17 лютага 1975 года з наступным прысуджэннем суіскальніку вучонай ступені доктара медыцынскіх навук. Яе матэрыялы паслужылі падставай для вучэбна-метадычнага савета Міністэрства аховы здароўя СССР рэкамендаваць Галоўнаму санітарнаму ўпраўленню Міністэрства і Гродзенскаму дзяржаўнаму медыцынскаму інстытуту ўкараніць у практыку аховы здароўя правядзенне прафілактычнай вітамінізацыі работнікаў азотнатукавых вытворчасцей распрацаваныя В.М. Ніжагародавым («Рэкамендацыі для ўкаранення вынікаў даследаванняў па праблемах Саюзнага значэння ў практыку аховы здароўя», Масква, 4 ліпеня 1968), а таксама ўкараніць на прамысловых прадпрыемствах адпаведнага профілю Метадычныя рэкамендацыі па аздараўленні ўмовы працы ў вытворчасці азотных угнаенняў, зацверджаныя ў 1974 годзе БССР.

Праведзеныя пад кіраўніцтвам прафесара Ў.М. Ніжагародава даследаванні па ацэнцы ўмоў працы работнікаў прадпрыемстваў хімічнай і гарбарнай прамысловасці дазволілі шэрагу супрацоўнікаў кафедры (Я.Л. Мархоцкі, В.К. Пракаповіч, М.С. Амельянчык, Н.Г. Цар) на працягу наступных некалькіх гадоў паспяхова абараніць кандыдацкія дысертацыі.

Акрамя таго, па выніках праведзеных пад кіраўніцтвам В.М. Ніжагародава даследаванняў былі распрацаваны і ў 1979 годзе зацверджаны Міністэрствам аховы здароўя БССР Метадычныя рэкамендацыі «Аздараўленне ўмоў працы працоўных аддзелачных цэхаў гарбарных заводаў», у якіх быў вызначаны комплекс аздараўленчых мер, які ўключаў інжынерна-тэхнічныя і планіровачныя рашэнні, санітарна-тэхнічныя і санітарна-тэхнічныя, а таксама адпаведныя лячэбна-прафілактычныя мерапрыемствы, накіраваныя на захаванне здароўя працаўнікоў.

Прапанаваныя мерапрыемствы знайшлі шырокі водгук сярод гігіенічнай грамадскасці СССР і былі з энтузіязмам успрыняты ў вядучых навукова-даследчых санітарна-гігіенічных установах краіны.

У 1975 годзе намаганнямі В.М. Ніжагародава кафедра агульнай гігіены была пераведзена ў галоўны корпус медыцынскага інстытута, а яе навучальныя памяшканні і лабараторыі аснашчаны сучаснай мэбляй і неабходным абсталяваннем, якое поўнасцю адпавядала патрэбнасцям навуковых даследаванняў, у тым ліку і студэнцкіх, інтэнсіўнасць якіх пастаянна ўзрастала.

У 1970-я гг. навуковае студэнцкае таварыства пры кафедры агульнай гігіены неаднаразова станавілася пераможцам у агульнаінстытуцкіх конкурсах, а яго ўдзельнікі – уладальнікамі Ганаровых дыпломаў, грамат і рознага роду прызоў як на рэспубліканскіх, так і на ўсесаюзных навукова-практычных канферэнцыях.

У 1977 годзе В.М. Ніжагародаву было прысвоена вучонае званне прафесар.

У 1980-я гг. асноўная ўвага навуковых даследаванняў В.М. Ніжагародава было засяроджана на паляпшэнні ўмоў працы жанчын фертыльнага ўзросту, занятых на прадпрыемствах хімічнай прамысловасці. Іх вынікам стала публікацыя больш за 100 навуковых прац, распрацоўка і паспяховае ўкараненне на ўсесаюзным узроўні "Рэкамендацый па працаўладкаванні цяжарных жанчын, занятых у вытворчасці азотных мінеральных угнаенняў" (Масква, 1989), а таксама абарона пад яго кіраўніцтвам адной доктарскай (М.С. Амельянчык ) і шэрагу кандыдацкіх дысертацый.

У гэты перыяд прафесару В.М. Ніжагародаву вялікую ўвагу прыходзілася надаваць вучэбна-педагагічнаму працэсу, які ўвесь час ускладняўся: на кафедру прыйшлі новыя маладыя супрацоўнікі, а, пачынаючы з 1987 года і ў наступны перыяд, на кафедры сталі дадаткова выкладацца такія навучальныя дысцыпліны як гігіена дзяцей і падлеткаў, экалогія, радыяцыйная і экалагічная медыцына, валеалогія, ахова працы і тэхніка бяспекі ў ахове здароўя, ваенная гігіена, абарона насельніцтва ад надзвычайных сітуацый і радыяцыйная бяспека. Гэта запатрабавала значнай перабудовы навучальных планаў, укаранення новых адукацыйных тэхналогій, стварэння дадатковых навучальна-метадычных матэрыялаў, што і было паспяхова ажыццёўлена.

У 1990-я гг. асноўным напрамкам навуковых даследаванняў прафесара В.М. Ніжагародава стала вывучэнне пытанняў стану асяроддзя пражывання і ўплыў неспрыяльных эколага-гігіенічных фактараў на стан здароўя асобных груп насельніцтва паўночна-заходняга рэгіёна Беларусі. Акрамя таго, прафесарам В.М. Ніжагародавым важнае значэнне надавалася даследаванням, прысвечаным вывучэнню стану здароўя дзяцей і падлеткаў у залежнасці ад умоў навучання. Атрыманыя вынікі былі абагульнены ім больш як у 30 навуковых публікацыях.

Важнае значэнне прафесар В.М. Ніжагародаў адводзіў і папулярызацыі гігіенічных ведаў сярод насельніцтва, прапагандзе прафілактычных мер, накіраваных на захаванне нармальнага стану здароўя і высокай працаздольнасці працаўнікоў, занятых у розных галінах прамысловасці і сельскай гаспадарк.

Цеснымі і плённымі былі кантакты прафесара В.М. Ніжагародава з рэгіянальнымі ўстановамі санітарна-гігіенічнай службы. Так, урачы абласнога і гарадскога цэнтраў гігіены і эпідэміялогіі актыўна ўдзельнічалі ў сумесных з супрацоўнікамі кафедры навуковых даследаваннях. Іх вынікі былі абагульнены і даложаны на 9-ці арганізаваных і праведзеных пад кіраўніцтвам прафесара У.М. Ніжагародава навукова-практычных канферэнцый, матэрыялы якіх былі апублікаваны.

Акрамя таго, гэта дало магчымасць аператыўна арганізаваць правядзенне неабходных санітарна-эпідэмічных мерапрыемстваў па ўстараненню выяўленых у працэсе даследаванняў адмоўных адхіленняў.

Пасля выхаду на пенсію (1994) В.М. Ніжагародаў выконваў абавязкі прафесара-кансультанта кафедры агульнай гігіены Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта, працягваючы кіраваць даследаваннямі маладых яе супрацоўнікаў.

На працягу многіх гадоў прафесар В.М. Ніжагародаў паспяхова спалучаў навукова-педагагічную работу з грамадскай дзейнасцю, з'яўляючыся членам прэзідыума Рэспубліканскага навуковага таварыства гігіеністаў, старшынёй яго Гродзенскага абласнога аддзялення, старшынёй цэнтральнай метадычнай камісіі, членам савета па абароне кандыдацкіх дысертацый. Ён неаднаразова абіраўся дэпутатам Гродзенскага гарадскога і Ленінскага раённага саветаў народных дэпутатаў, быў сакратаром першаснай партыйнай арганізацыі (КПСС) Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага інстытута.

За праяўленую мужнасць і адвагу ў перыяд Вялікай Айчыннай вайны і наступны значны ўклад у развіццё гігіенічнай навукі ў краіне В.М. Ніжагародаў быў узнагароджаны 3 ордэнамі і 10 медалямі.

Памёр прафесар В.М. Ніжагародаў 18 сакавіка 1999 г., пахаваны ў г. Гродна.

У 1994—2004 гг. загадчыкам кафедры працаваў доктар медыцынскіх навук, прафесар М.С. Амельянчык. У 2004–2011 гадах кафедру ўзначальвала доктар медыцынскіх навук, дацэнт А.І. Макшанава. Са жніўня 2011 года загадчыкам кафедры з'яўляецца доктар медыцынскіх навук, прафесар Навумаў Ігар Аляксеевіч.